استادیار(بازنشسته) گروه سیره اهل‌بیت(ع)، پژوهشکده تاریخ و سیره اهل‌بیت(ع)، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران.
چکیده
جنگ مؤته جزو غزوه‌هایی است که رسول‌خدا(ص) سه فرمانده تعیین کرد. تعیین این تعداد از فرمانده سابقه نداشت. در باره فرمانده اول این نبرد اختلاف است. در حالی که قول مشهور و کتب اخبار و تاریخ اهل‌سنت از تعیین زیدبن حارثه به عنوان اولین فرمانده سخن گفته‌اند، علمای شیعه، جعفر را به عنوان اولین فرمانده معرفی کرده‌اند. این مقاله با روشی توصیفی تحلیلی به بررسی این دو نظر می‌پردازد و به بررسی دلائل هر یک از دو گروه پرداخته و از میزان قوت و ضعف ادله مشهور سخن می‌گوید و به نقش مسائل سیاسی در این حادثه اشاره می‌کند و بر این نظر است که جعفر اولین فرمانده بوده و دلائل آن را بیان می‌کند. افزون بر اخبار کتب شیعه، بخشی از اخبار اهل‌سنت هم این نظر را تأیید می‌کند که جعفر فرمانده نخست بوده، اشعار شاعرانی مانند حسان بن ثابت و کعب بن مالک و شاعر حاضر در نبرد که همان زمان سروده‌اند و بیش از ده خبر بر این دیدگاه گواهی می‌دهد. به چرائی اطلاق غزوه بر این نبرد که رسول خدا(ص) در آن حاضر نبودند اشاره می‌شود. در ضمن بر خلاف آنچه تصور می‌شود که ممکن است معرفی جعفر به عنوان فرمانده نخست، از جانب شیعیان جنبه کلامی یافته تا تاریخی؛ از آثار کلامی استفاده می‌شود که این گروهی از اهل‌سنت هستند که به این موضوع جنبه کلامی داده و امارت زید را بر جعفر، دلیلی بر عقیده خود مبنی بر تقدیم مفضول بر فاضل می‌دانند.
)