دانشیار گروه شیعهشناسی، مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی، جامعهالمصطفی(ص) العالمیه، قم، ایران.
چکیده
دوران امامت امام باقر (ع) حدود دو دهه طول کشید. در این ایام پرتلاطم که جامعه اسلامی با شکوفایی علم و دانش و ظهور فرقههای مختلف کلامی و فقهی مواجه بود، امام باقر(ع) مدرسه عظیمی بنیان نهاد و شاگردان برجستهای مانند زراره و محمدبن مسلم را تربیت کرد. این مدرسه بزرگ تفاوتهای اساسی با آموزههای سایر مذاهب و مکاتب داشت. مدرسه بزرگ فقهی و کلامی امام باقر (ع) ویژگیهایی داشت که اگرچه با سایر معصومین مشترک بود، اما باتوجه به دوران خفقان قبل از امام باقر (ع) و فراهم نبودن شرایط برای سایر معصومین تا زمان ایشان، میتوان دوران امامت امام باقر (ع) را تجلیگاه این ویژگیها دانست. محوریت و حاکمیت قرآن، استناد به سنت رسول خدا (ص)، حاکمیت عقل و خرد، نقش عملگرایی، اعتدال و میانهروی، باورمندی به باز بودن باب اجتهاد، اهتمام ویژه به علم و دانش، ولایتمداری، توصیه به تقیه و حفظ اسرار از مهمترین این شاخصههاست. میزان استناد به این موارد باتوجه به شواهد و اقتضائات زمانی و مکانی متفاوت است. امام باقر (ع) در دوران 20 ساله امامت خود با تکیه بر این ویژگیها از حریم تشیع در برابر فرقهها و مکاتب مختلف کلامی و فقهی دفاع کرد.