سبک‌شناسی اخبار پیشگویی‌های تاریخی امامان شیعه(ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای تاریخ اهلبیت ع از جامعه المصطفی ص و کارشناسی ارشد تاریخ از موسسه امام خمینی. اشتغال به درس خارج. استاد حوزه علمیه و پژوهشگر و نویسنده.

چکیده

علم امام به حوادث آینده از مباحث بنیادین و چالش‌‌برانگیز عقاید شیعه است که جستارهای فراوان فکری، کلامی و تاریخی درباره آن شکل گرفته است. اخبار پیشگویی‌های تاریخی امامان در منابع حدیث و تاریخ که جلوه علم امام به آینده است، فراوانی و گستردگی دارد. اگرچه برخی از اخبار منسوب به امامان در پیشگویی حوادث آینده اعتبار لازم را ندارند، از مجموع اخبار صحیح و معتبر می‌‌توان اصول کلی حاکم بر پیشگویی‌های امامان را به‌‌دست آورد. براین‌اساس، پژوهش حاضر با هدف سبک‌شناسی اخبار پیشگویی‌های تاریخی امامان شیعه(ع) انجام شد. پژوهش‌هایی که تاکنون درباره پیشگویی امامان شیعه(ع) انجام شده است رویکرد توصیفی و فقه‌‌الحدیثی داشته‌ است، اما در پژوهش حاضر با رویکرد انتقادی، روایات مربوط به این موضوع تحلیل شد تا رهیافت نوینی در حوزه اخبار ملاحم و پیشگویی پیشوایان با رویکرد زبان‌‌شناسانه به‌‌دست آید. نتایج بررسی‌ها نشان داد که استفاده از عبارات کوتاه، گویا، قاطع، هدفمند و استفاده از زبان تمثیل و پرهیز از تعیین زمان وقوع حوادث از مهمترین شاخصه‌های پیشگویی امامان شیعه(ع) است.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم (1382). الهی قمشه‌ای، مهدی. قم: نگارش.

    1. ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید‌بن هبة‌‌الله (‌‌‌‌‌‌‌‌1404هـ.قهـ.ق). شرح نهج‌‌البلاغه. قم: مکتبة آیة‌الله العظمی المرعشی النجفی.
    2. ابن‌اثیر، ابوالحسن على‌بن‌محمدبن محمدبن عبدالکریم شیبانى جزرى، (1385هـ.ق). الکامل. قم: هادی.
    3. ابن‌بابویه (شیخ صدوق)، محمدبن على (1376). لأمالی. تهران: کتابچی.
    4. ابن‌بابویه (شیخ صدوق)، محمدبن على (1385هـ.ق). علل الشرائع. نجف: مکتبة الداوری المکتبة الحیدریة.
    5. ابن‌بابویه (شیخ صدوق)، محمدبن على (‌‌‌‌1393). عیون اخبار الرضا (‌‌ع). تهران: جهان.
    6. ابن‌بابویه (شیخ صدوق)، محمدبن على (‌‌‌‌1395هـ.ق). کمال‎الدین و اتمام النعمة. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    7. ابن‌سعد، محمد (1410هـ.ق). الطبقات‏الکبرى. بیروت: دارالکتب العلمیة.
    8. ابن‌طاووس، على‌بن موسى (‌‌‌‌‌‌‌‌1416هـ.ق). التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن‏. مصحح: مؤسسه صاحب‌‌الامر. اصفهان: گلبهار.
    9. ابن‌طاووس، على‌بن موسى (‌‌‌‌بی‌‌تا). ‏الملاحم و الفتن؛ فتنه و آشوب‌‌هاى آخرالزمان. مترجم: نجفى، محمدجواد. تهران:‏ اسلامیه.
    10. ابن‌قولویه، جعفربن محمد (‌‌‌‌1356). کامل الزیارات‏. مصحح: امینى، عبدالحسین‏. نجف: دارالمرتضویه.
    11. ابن‌کثیر، ابو الفداء اسماعیل‌بن عمر (1407هـ.ق). البدایه و النهایه. بی‌جا: دارالفکر.
    12. أبوالفرج الأصفهانی، ابو الفداء اسماعیل‌بن عمر (1385هـ.ق). مقاتل الطالبیین. بی‌جا: مکتبة الحیدریة.
    13. اربلى، على‌بن عیسى (1403هـ.ق). کشف الغمة فی معرفة الأئمة. بیروت: دارالاضواء.
    14. آمدی، سیف‌الدین (‌‌‌‌1424هـ.ق). ابکار الافکار. بیروت: دارالکتب العلمیه.
    15. بصیری، عباس (‌‌‌‌1394). ملاحم و فتن؛ در بررسی انتقادی سه روایت از کتاب الفتن نعیم‌بن حماد. نشریه کارنامه تاریخ، 3،‌ 1- 14.
    16. پاکتچی، احمد (‌‌‌‌1383). اندیشه هفت اقلیم. نشریه مطالعات اسلامی، ۶۵، 17- 42.
    17. ثقفى، ابراهیم‌بن محمدبن سعیدبن هلال (‌‌‌‌1410هـ.ق). الغارات. مصحح: حسینی، عبدالزهرا. قم: ‏دارالکتاب الاسلامی‏.
    18. جمعی از نویسندگان (1380). دانشنامه امام علی (‌‌‌‌ع). تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    19. حافظ‌برسى، رجب‌بن محمد (‌‌‌‌1422هـ.ق). مشارق أنوار الیقین فی أسرار أمیر المؤمنین (‌‌ع). بیروت: مشارق أنوار الیقین فی أسرار أمیر المؤمنین (‌‌ع).
    20. حایرى‌یزدى، على (‌‌‌‌1422هـ.ق). الزام الناصب فی اثبات الحجة الغائب (‌‌عج). بیروت: مؤسسة الاعلمی‏.
    21. حلی، حسن‌بن یوسف (‌‌‌‌1413هـ.ق). الباب الحادی عشر. قم: مکتبه العلام.
    22. حمیرى، عبدالله‌بن جعفر (‌‌‌‌1413هـ.ق). قرب الاسناد. قم: مؤسسة آل‌البیت(ع) لاحیاء التراث.
    23. دایرة‌‌المعارف بزرگ اسلامی (‌‌‌‌1398). تهران: نشر مرکز دایره‌‌المعارف بزرگ اسلامی.
    24. دهخدا، علی‌‌اکبر (‌‌‌‌1377). لغتنامه. تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران .
    25. ذهبی، محمدبن احمد (1409هـ.ق). تاریخ‏ الإسلام. بیروت: دارالکتاب العربی.
    26. رجالی، علیرضا (‌‌‌‌1377). خبرهای غیبی: شامل دویست‌‌وده خبر شگفت‌انگیز از چهارده معصوم (‌‌‌‌ع). ‌تهران: نبوغ.
    27. زیدان، جرجی (‌‌‌‌1394). تاریخ تمدن اسلام. مترجم: جواهرکلام، علی. تهران: امیرکبیر.
    28. زین‌‌العابدین، محمدمهدی (‌‌‌‌‌‌1425هـ.ق). بیان الائمه. قم: دار‌الغدیر.
    29. سبط ابن‌الجوزی، یوسف‌بن قزاوغلى (‌‌‌1426هـ.ق). تذکره الخواص. قم: المجمع العالمی لاهل‌البیت(ع).
    30. سعادتی، قادر (‌‌‌‌1394). ‌‌‌سـوء‌استفاده داعش از روایات ملاحم و فتن. نشریه مبلغان، 196، 106-113.
    31. سلیمیان، خدامراد (‌‌‌‌1395). واکاوی روند روبه افزایش نقل روایات نشانه‌های ظهور در سیر تدوین منابع روایی فلسفه و کلام. نشریه انتظار موعود، 55، 29- 52.
    32. سیاح، احمد (‌‌‌‌1350). پیشگویی پیشوایان. تهران: کتابفروشی اسلام.
    33. شریف‌رضی، محمدبن حسین (1379). نهج‌‌البلاغه. مترجم: دشتی، محمد. قم: مشهور.
    34. شریف‌الرضی، محمدبن حسین (‌‌‌‌1406هـ.ق). ‏خصائص الائمه (‌‌ع)؛ خصائص امیرالمؤمنین (‌‌‌‌ع). مصحح: امینى، محمدهادى.‏ مشهد: آستان قدس رضوى‏.‏
    35. شفیعی‌دارابی، محمدحسین (‌‌‌‌1371). نگاهی به مسئله پیشگویی‌های قرآنی، نشریه معرفت، 3، 27- 35.
    36. شهیدثانی، زین‌‌الدین‌بن‌علی (‌‌‌‌1408هـ.ق). الرعایه فی علم الدرایه. محقق: بقال، عبدالحسین محمدعلی. قم: مکتبه آیت‌‌الله المرعشی العامه.
    37. شیخ مفید، محمدبن محمد (1413هـ.ق.الف). الارشاد، مترجم: رسولی محلاتی. تهران: اسلامیه.
    38. شیخ مفید، محمدبن محمد (1413هـ.ق.ب). الجمل. قم: کنگره شیخ مفید.
    39. شیخ مفید، محمدبن محمد (‌‌‌‌1413هـ.ق.ج). اختصاص. قم: المؤتمر العالمی.
    40. صادقی، مصطفی (‌‌‌‌1382). «الفتن» ابن‌حماد قدیمی‌ترین کتاب در مهدویت. نشریه آیینه پژوهش، 84، 46- 54.
    41. صادقی، مصطفی (‌‌‌‌1383). خطبة البیان و خطبه‌های منسوب به امیرمؤمنان (‌‌ع). نشریه علوم حدیث، 33، 49- 82.
    42. صبحى صالح (‌‌‌‌1406هـ.ق). علوم الحدیث و مصطلحه. بیروت: بی‌نا.
    43. صفار، محمد‌بن حسن (‌‌‌‌1404هـ.ق). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد(ص). قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی(ره).
    44. صفری‌فروشانی، نعمت‌الله (‌‌‌‌1384). حسین‌بن حمدان خصیبی و کتاب الهدایة الکبری. نشریه طلوع نور، 16، 15- 46.
    45. طبرانی، سلیمان‌بن احمد (‌‌‌‌1415هـ.ق). المعجم الکبیر. محقق: سلفی، حمدی‌بن عبدالمجید. قاهره: مکتبه ابن‌تیمیه.
    46. طبرسى، فضل‌بن حسن (‌‌‌‌1390). اعلام الورى باعلام الهدى. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    47. طبری، محمد بن جریربن یزید (‌‌‌‌۱۴۰۸هـ.ق). تاریخ‏الطبری. بیروت: دارالکتب.
    48. طبری، محمدبن جریربن یزید (1413هـ.ق‌). دلائل الامامه. قم: بعثت.
    49. طوسی، محمدبن حسن (‌‌‌‌1404هـ.ق). اختیار معرفة الرجال. قم: لإحیاء التراث.
    50. عبودی نصار، عمار (‌‌‌‌1387). اخبار الملاحم و الفتن. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    51. غفاری‌‌ساروی، حسین (‌‌‌‌1388). خبرهای غیبی: از زبان چهارده معصوم (‌‌‌‌ع). بی‌جا: شوق.
    52. قطب‌راوندی، سعید‌بن هبةالله (‌‌‌‌1430هـ.ق). قصص الانبیا. محقق: حلی، عبدالحلیم. قم: مکتبه العلامه المجلسی.
    53. کریمی، محمود.، و طاووسی‌مسرور، سعید (‌‌‌‌1389). انگیزه‌های سیاسی در جعل روایات مدح و ذم بلاد. نشریه دانش سیاسی، 11، 85- 127.
    54. کریمی‌قهی، منصوره (‌‌‌‌1387). انگیزه‌های فضیلت‌سازی برای اقوام و شهرها. نشریه نامه تاریخ پژوهان، 15(‌‌26)، 80- 105.
    55. کلینی، محمد‌بن یعقوب (‌‌‌‌1407هـ.ق). الکافی. مصحح: غفارى، على‌‌اکبر.، و آخوندى، محمد. تهران‏: دار‌الکتب. ‏
    56. محلاتی، ذبیح‌‌الله (‌‌‌‌1335هـ.ق). کشف المغیبات در اخبار غیبیه امیرالمؤمنین (‌‌‌‌ع). تهران: کتابفروشی مصطفوی.
    57. المسعودی، علی‌بن الحسین (1409هـ.ق). مروج الذهب. بی‌جا: دارالهجره.
    58. مؤسسه المعارف الاسلامیه (‌‌‌‌1373). الاحادیث الغیبیه. قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
    59. النعمانی، محمد‌بن ابراهیم‌بن جعفر (‌‌‌‌1376). الغیبه. مترجم:غفاری، محمدجواد. تهران: صدوق.
    60. هلالى، سلیم‌بن قیس (1405هـ.ق). کتاب سلیم‌بن قیس الهلالی. قم: هادی.
    61. یزدى‌حایرى، على (‌‌‌‌1422هـ.ق). إلزام الناصب فی إثبات الحجة الغائب (‌‌‌‌عج). بیروت: مؤسسه الاعلمی.