تحلیل روایت غدیر در کتاب مناقب خوارزمی؛ باتکیه بر تفاوت مفهومی حب با ولی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

-

چکیده

روایت غدیر و نقل آن مورد توجه نویسندگان شیعه و اهل‌سنت ‌‌است. خوارزمی از نویسندگان اهل‌سنت ‌‌در کتاب مناقب امیرالمؤمنین به روایات غدیر اشاره دارد. مطرح کردن روایت غدیر و روایات حب و بغض در جایگاه‌‌های خاص خود بیانگر تفاوت مفهومی بین واژه ولی و حب از نظر نویسنده است. اگر این‌‌دو واژه یک‌مفهوم داشتند، بایسته بود هردو دسته روایات را در یک‌بحث مطرح می‌‌کرد. اعتماد خوارزمی به صحت روایات سبب شده ‌‌است تا در مقدمه بحث، مضمون روایات را به زبان خود برای تمجید از حضرت‌‌ علی (ع) ذکر کند. پژوهش حاضر به‌‌روش تحلیلی- تاریخی و به‌‌شیوه بررسی سندی- محتوایی با هدف تحلیل روایت غدیر در کتاب مناقب خوارزمی انجام شد. بدین‌‎منظور منابع روایی، مناقب‌‌نگاری، فتوح‌‌نگاری و رجالی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان بررسی ‌‌روایات غدیر در کتاب مناقب خوارزمی نشان داد که خوارزمی به صحت صدور روایت غدیر اعتماد داشته است و در ساختار کتاب او جایگاه روایات غدیر و مفهوم واژه‌‌‌‌ ولی با مفهوم و جایگاه واژه‌‌ حب تفاوت دارد. واکاوی محتوایی روایت و تطبیق روایات غدیر با روایاتی که واژه حب در آنها به‌‌کار رفته ‌‌است تفاوت مفهومی این‌‌دو واژه را نشان می‌‌دهد.

کلیدواژه‌ها


  1. * قرآن کریم

    1. ابن‌حنبل، احمد‌بن محمد (1416هـ.ق). مسند. قم: مؤسسه الرساله.
    2. ابن‌داود حلی، شیخ تقى الدین حسن‌بن على (1342هـ.ق). الرجال. تهران: دانشگاه تهران.
    3. ابن‌سعد، محمد‌بن سعد (1410هـ.ق). الطبقات الکبرى. بیروت: دار‌الکتب العلمیه.
    4. ابن‏شهرآشوب، محمد‌بن على (1380). معالم العلماء فی فهرست کتب الشیعه و اسماء المصنفین منهم قدیما و حدیثا (تتمه کتاب الفهرست للشیخ ابی جعفر الطوسی). نجف: المطبعه الحیدریه.
    5. ابن‌عساکر (1415هـ.ق). تاریخ مدینه دمشق. بیروت: دار‌الفکر.
    6. ابن‌قانع بغدادى، عبدالباقى (1424هـ.ق). معجم الصحابه. بیروت: دار‌الفکر.
    7. ابواسحاق مدنی، اسماعیل‌بن جعفر (1418هـ.ق). حدیث علی‌بن الحجر السعدی. ریاض: مکتب الرشد.
    8. ابوالشیخ، عبدالله‌بن محمد (1412هـ.ق). طبقات المحدثین باصبهان و الواردین علیها. بیروت: مؤسسه الرساله.
    9. ابومخرمه، عبدالله طیب‌بن عبدالله (1428هـ.ق). قلاده النحر فی وفیات اعیان الدهر. بیروت: دار‌المنهاج.
    10. اربلی، علی‌بن عیسی (1421هـ.ق). کشف الغمه فی معرفه الائمه. قم: انتشارات رضی.
    11. اصفهانی، ابن‌مردویه (1424هـ.ق). مناقب علی‌بن ابی طالب (ع). قم: دار‌الحدیث.
    12. امینی، عبدالحسین (1416هـ.ق). الغدیر فی الکتاب و السنه والادب. قم: مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه.
    13. انتصاری، عبدالصالح (1381). غدیر خم و پاسخ به شبهات از کتب اهل سنت. قم: مکتبه الداوری.
    14. انصاری زنجانی خوئینی، اسماعیل (1428هـ.ق). الموسوعه الکبری عن فاطمه الزهراء (س). قم: انتشارات دلیل ما.
    15. انصاری، حسن (1390). مناقب خوارزمی و نسخه‌‌های کهن آن، (مقالات حسن انصاری در حوزه تاریخ و فرهنگ ایران و اسلام). مشاهده شده در وبلاگ بررسی‌های تاریخی.
    16. بحرانی اصفهانی، عبدالله (1382). عوالم العلوم و المعارف. قم: مؤسسه الامام المهدی (عج).
    17. برقی، احمد‌بن محمد (1342). کتاب الرجال. تهران: دانشگاه تهران.
    18. بستانی، قاسم (1385). معیارهای نقد حدیث و حدیث الغدیر. نشریه شیعه‌‌شناسی، 13، 91- 106.
    19. بلاذری، احمد‌بن یحیی (1417هـ.ق). انساب الاشراف. بیروت: دار‌الفکر.
    20. تستری، قاضی نورالله (1409هـ.ق). احقاق الحق و ازهاق الباطل. به‌‌اهتمام: محمود المرعشی. قم: مکتبه آیت‌‌المرعشی النجفی.
    21. تفرشی، مصطفی‌بن حسین (1377). نقدالرجال. قم: مؤسسه آل البیت لاحیاءالتراث.
    22. حرعاملی، محمد‌بن حسن (1425هـ.ق). اثبات الهداه بالنصوص والمعجزات. بیروت: انتشارات الاعلمی.
    23. حسکانى، عبیدالله‌بن عبدالله (1380). شواهد التنزیل. مترجم: روحانى. قم: دار‌الهدی.
    24. حلی، حسن‌بن یوسف (1381). ترتیب خلاصه الاقوال فی معرفه الرجال. مشهد: آستان قدس رضوی.
    25. خوارزمی، ابی المؤیدالموفق بن احمد المکی (1381). مقتل الحسین. محقق: سماوی، محمد. بی‌جا، انتشارات انوارالهدی.
    26. خوارزمی، موفق‌‌الدین (1411هـ.ق). مناقب امیرالمؤمنین. قم: جامعه مدرسین.
    27. خویی، ابوالقاسم (1410هـ.ق). معجم رجال الحدیث. قم: مرکز نشر آثار شیعه.
    28. زینلی، غلامحسین (1376). ویژگی‌‌های الغدیر. نشریه فرهنگ کوثر، 2، 48- 55.
    29. سبط ابن‌جوزی (1418هـ.ق). تذکره الخواص. قم: منشورات الشریف الرضی.
    30. سیدرضی، محمد‌بن حسین (1414هـ.ق). نهج‌‌البلاغه. مصحح: صبحی صالح. قم: انتشارات هجرت.
    31. شاه‏عبدالعظیمى، حسین (1363). تفسیر اثنى عشرى. تهران: میقات.
    32. طبرانى، سلیمان‌بن احمد (2008). التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم (الطبرانى). اردن: دار‌الکتاب الثقافی.
    33. طبرسی، احمد‌بن علی (1403هـ.ق). الاحتجاج علی اهل اللجاج. مشهد: انتشارات مرتضی.
    34. طبری امامی، محمد‌بن جریر (1415هـ.ق). المسترشد فی امامه علی‌بن ابی طالب (ع). قم: انتشارات کوشانپور.
    35. طبری، عمادالدین حسن‌بن علی (1383). الکامل فی السقیفه. تهران: انتشارات مرتضوی.
    36. طبری، محمد‌بن جریر (1387). تاریخ الامم و الملوک. بیروت: دار‌التراث.
    37. طوسی، محمد‌بن حسن (1373). رجال الطوسی. قم: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه.
    38. طوسی، محمد‌بن حسن (1414هـ.ق). الامالی. قم: دار‌الثقافه.
    39. طوسی، محمد‌بن حسن (1420هـ.ق). فهرست کتب الشیعه و اصولهم و اسماءالمصنفین و اصحاب الاصول. قم: مکته المحقق الطباطبایی.
    40. کوفی، ابن‌اعثم (1411هـ.ق). الفتوح. بیروت: دار‌الاضواء.
    41. کوفی، محمد‌بن سلیمان (1412هـ.ق). مناقب الامام امیرالمؤمنین علی‌بن ابی طالب (ع). قم: مجمع احیاء الثقافه.
    42. کشى، محمد‌بن عمر (1404هـ.ق). اختیار معرفه الرجال. قم: مؤسسه آل البیت (ع) لاحیاء التراث.
    43. گروهى از نویسندگان (1388). سفرنامه‌‌هاى خطى فارسى. تهران: نشر اختران.
    44. لالانی، آرزینا (2004). الفکر الشیعی المبکر (تعالیم الامام محمدالباقر). مترجم: قصیر، سیف‌‌الدین. بیروت: دار‌الساقی.
    45. ماتریدى، محمد‌بن محمد (1426هـ.ق). تأویلات اهل السنه (تفسیر الماتریدى). بیروت: دار‌الکتب العلمیه.
    46. مادلونگ، ویلفرد (1377). جانشینى محمد. مشهد: آستان قدس رضوی.
    47. مازندرانی حائری، محمد‌بن اسماعیل (1416هـ.ق). منتهی المقال فی احوال الرجال. قم: احیاء التراث.
    48. مازندرانی، ابن‌شهرآشوب (1379). المناقب. قم: نشر علامه.
    49. مامقانى، عبدالله (1431هـ.ق). تنقیح المقال فی علم الرجال. قم: مؤسسه آل البیت (ع).
    50. مجلسی، محمدباقر (1403هـ.ق). بحارالانوار. بیروت: احیاءالتراث العربی.
    51. مدنى، علیخان‌بن احمد (1983). الدرجات الرفیعه فى طبقات الشیعه. بیروت: مؤسسه الوفاء.
    52. مستوفی هروی، محمد‌بن احمد (1372). ترجمه الفتوح. محقق: طباطبایی، غلامرضا. تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
    53. منتجب‏الدین، على‌بن عبیدالله (1366). الفهرست. قم: کتابخانه عمومى حضرت آیت‌‌الله العظمى مرعشى نجفى.
    54. مؤسسه امام صادق (ع)، گروه علمى (1418هـ.ق). موسوعه طبقات الفقها. قم: مؤسسه الامام الصادق (ع).
    55. مؤلف مجهول (قرن سوم هجری) (بی‌‌تا). اخبار الدوله العباسیه و فیه اخبار العباس وولده. محقق: دکتر عبد العزیز الدوری دکتر عبدالجبار المطلبی. بیروت: دار‌الطلیعه للطباعه و النشر.
    56. نجاشى، احمد‌بن على (1365). رجال النجاشی. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
    57. نسائی، احمد‌بن علی (1411هـ.ق). السنن الکبری. بیروت: دار‌الکتب العلمیه.
    58. نمازی شاهرودی، علی (1414هـ.ق). مستدرکات علم رجال الحدیث. تهران: بی‌‌نا.