بررسی جایگاه و منزلت جعفر‌بن ابی‌طالب در پرتو کلام وحی و گفتار اهل‌بیت (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری تاریخ اهل‌بیت (ع)، گروه تاریخ اهل‌بیت (ع)، مجتمع آموزش عالی تاریخ، سیره و تمدن اسلامی، جامعهالمصطفی العالمیه، قم، ایران.

چکیده

جعفربن ابی‌طالب از شخصیت‌های مهم و برجسته تاریخ صدر اسلام است. رسول خدا (ص) و اهل‌بیت ایشان (ع) این اسوه وفاداری را جعفر طیار و ذوالجناحین نامیده‌ و او را مایه مباهات خود و اسلام دانسته‌اند. پژوهش حاضر پاسخ‌گوی این پرسش است که جعفربن ابی‌طالب چه توانمندی‌های شخصی و جایگاه اجتماعی داشت که اهل‌بیت پیامبر (ص) در گفتار خود، وی را معیار سنجش حق و استدلال برتری خود بیان نمودند. در پژوهش حاضر که به‌روش توصیفی- تحلیلی انجام شد علاوه‌بر بیان برخی از ویژگی‌های شخصیتی و صفات برجسته اخلاقی جعفربن ابی‌طالب، جایگاه ایشان بااستفاده از منابع تفسیری، روایی، تاریخی و سیره در چارچوب فضائلی که در آیات و روایات بیان شده است، بررسی شد. نتایج بررسی‌ها نشان داد که که جعفربن‌ابی‌طالب به‌دلیل مؤلفه‌هایی مانند ایمان صادقانه، عامل به قرآن بودن، وفاداری به پیمان الهی، ولایت‌پذیری، بهره‌مندی از شجاعت و دلاوری، نزد خداوند تقربی خاص و نزد رسول خدا (ص) و عترت آن حضرت جایگاه ویژه‌ای داشت و گواه بودنش در قیامت بر تبلیغ رسالت انبیا شاهد بر این تقرب است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. قرآن کریم (1386). تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  2. نهج‌البلاغه (1414هـ.ق). شریف الرضی، محمد‌بن حسین. محقق: صبحی صالح. قم: مؤسسه دار‌الهجره.
    1. ابن‌ابی الحدید، عبدالحمید‌بن هبه‌الله (1404هـ.ق). شرح نهج‌البلاغه. محقق: محمد ابوالفضل ابراهیم. قم: مکتبه آیت‌الله المرعشی النجفی.
    2. ابن‌اثیر (بی‌تا). اسد الغابه. بیروت: دار‌الکتاب العربی.
    3. ابن‌بابویه، محمد‌بن علی (1362). الخصال. محقق: غفاری، علی‌اکبر. قم: جامعه مدرسین.
    4. ابن‌بابویه، محمد‌بن علی (1395). کمال‌الدین و تمام النعمه. محقق: غفاری، علی‌اکبر. تهران: انتشارات اسلامیه.
    5. ابن‌بابویه، محمد‌بن علی (1411هـ.ق). الامالی. محقق: محمودی، محمدباقر. تهران: مجمع احیاء الثقافه الاسلامیه.
    6. ابن‌سعد، محمد (بی‌تا). الطبقات الکبری. بیروت: دار‌الصادر.
    7. ابن‌طاووس، على‌بن موسى (1413هـ.ق). الیقین باختصاص مولانا علی (ع) بامره المؤمنین. محقق: انصاری، اسماعیل. قم: دار‌الکتاب.
    8. ابن‌طاووس، على‌بن موسى (1420هـ.ق). طرف من الانباء و المناقب‏. محقق: عطار، قیس. مشهد: انتشارات تاسوعا.
    9. ابن‌معین، الدوری (بی‌تا). تاریخ. تحقیق: عبدالله احمد حسن. بیروت: دار‌القلم.
    10. ابن‌هشام، عبدالملک (1383). السیره النبویه. تحقیق: محمد محی‌الدین عبدالحمید. مصر: مکتبه محمدعلی صبیح و اولاده.
    11. ابومخنف کوفى، لوط‌بن یحیى (1417هـ.ق). وقعه الطف. محقق: یوسفی غروی، محمدهادی. قم: جامعه مدرسین.
    12. اربلی، علی‌بن عیسی (1381). کشف الغمه فی معرفه الائمه. محقق: رسولی‌محلاتی، سید هاشم. تبریز: انتشارات بنی‌هاشمی.
    13. اصفهانی، ابوالفرج (1385). مقاتل الطالبیین. نجف اشرف: منشورات المکتبه الحیدریه.
    14. بلخی، احمد‌بن سهل (1903). البدء والتاریخ. بی‌جا: قد اعتنى بنشره وترجمته من العربیه الى الفرنسویه کلمان هوار.
    15. حسکانی، عبیدالله‌بن عبدالله (1411هـ.ق). شواهد التنزیل لقواعد التفضیل. محقق: محمودی، محمدباقر. تهران: مجمع احیاء الثقافه الاسلامیه.
    16. حمیری، عبدالله‌بن جعفر (1413هـ.ق). قرب الاسناد. قم: مؤسسه آل‌البیت (ع).
    17. خوارزمی، الموفق (1423هـ.ق). مقتل الحسین (ع). قم: انوار الهدی.
    18. سعد عبدالسلام حبیب (1392). جعفر‌بن ابی‌طالب. نشریه منبر الاسلام، 1، 198- 199.
    19. طبرانی (2008). التفسیر الکبیر. اردن: دار‌الکتاب الثقافی.
    20. طبرسی، احمد‌بن علی (1403هـ.ق). الاحتجاج علی اهل اللجاج. محقق: خرسان، محمدباقر. مشهد: نشر مرتضی.
    21. طبرسی، فضل‌بن حسن (1390). اعلام الوری باعلام الهدی. تهران: اسلامیه.
    22. طبری، محمد‌بن جریر (بی‌تا). تاریخ الرسل و الامم و الملوک. بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
    23. طبرى آملى، محمد‌بن جریر‌بن رستم (1415هـ.ق). المسترشد. محقق: محمودی، احمد. قم: کوشانپور.
    24. طوسی، محمد‌‌بن الحسن (1411هـ.ق). کتاب الغیبه. محقق: تهرانی، عبادالله.، و ناصح، علی‌احمد. قم: دار‌المعارف الاسلامیه.
    25. طوسی، محمد‌بن الحسن (1414هـ.ق). الامالی. مصحح: مؤسسه البعثه. قم: دار‌الثقافه.
    26. عبدالمقصود حبیب (1390). جعفر‌بن ابی‌طالب. نشریه منبر الاسلام، شماره 12، 172- 174.
    27. علامه حلى، حسن‌‌بن یوسف‌بن مطهر (1982). نهج الحق و کشف الصدق. بیروت: دار‌الکتاب اللبنانی.
    28. عیاشى، محمد‌بن مسعود (1380). تفسیر العیاشی. محقق: رسولی محلاتی، سید هاشم. تهران: المطبعه العلمیه.
    29. قمی، علی‌بن ابراهیم (1404هـ.ق). تفسیر القمی. محقق: موسوی جزایری، طیب. قم: دار‌الکتاب.
    30. قندوزی، سلیمان‌بن ابراهیم (1416هـ.ق). ینابیع الموده لذوی القربى. محقق: اشرف الحسینی، سید علی‌جمال. بی‌جا: دار‌الاسوه للطباعه و النشر.
    31. کوفی، فرات‌بن ابراهیم (1410هـ.ق). تفسیر فرات الکوفی. تهران: مؤسسه الطبع و النشر فی وزاره الارشاد الاسلامی.
    32. کلینى، محمد‌بن یعقوب‏ (1407هـ.ق). الکافی. محقق: غفاری، علی‌اکبر.، و آخوندی، محمد. تهران: دار‌الکتب الاسلامیه.
    33. لیثی واسطی، علی‌بن محمد (1376). عیون الحکم و المواعظ. تحقیق: حسنی بیرجندی، حسین. قم: دار‌الحدیث.
    34. مجلسى، محمدباقر (1403هـ.ق). بحار الانوار. مصحح: جمعی از محققان. بیروت: دار‌احیاء التراث العربی.
    35. محمد صالح بطل (1395). بطل و معارک جعفر‌بن ابی‌طالب. نشریه منبر الاسلام، 1، 193- 194.
    36. محمد فتحی محمود (1382). دور الشباب فی الدعوه الاسلامیه، ذوالجناحین جعفر‌بن ابی‌طالب. نشریه منبر الاسلام، 1، 138- 141.
    37. مغربی، قاضی نعمان (1385). دعائم الاسلام. محقق: فیضی، آصف. قم: مؤسسه آل‌البیت (ع).
    38. مکی‌بن حموش (1429هـ.ق). الهدایه الی بلوغ النهایه. شارجه: جامعه الشارقه کلیه الدراسات العلیا و البحث العلمی.
    39. منقری، ابن‌مزاحم (1382). وقعه الصفین. تحقیق: عبدالسلام محمد هارون. قاهره: المؤسسه العربیه الحدیثه للطبع والنشر والتوزیع.
    40. واقدی، محمدبن عمر (1405هـ.ق). المغازی. تحقیق: جونس، مارسدن. بی‌جا: نشر دانش اسلامی.
    41. یعقوب‌زاده، هادی.، و صفری فروشانی، نعمت‌الله (1401). واکاوی چرایی همتایی حمزه‌بن عبدالمطلب و جعفر‌بن ابی‌طالب در کلام اهل‌بیت (ع). مجموعه آثار همایش بین‌المللی حضرت حمزه. قم: مجتمع آموزش عالی امام خمینی (ره).
    42. یعقوبی، احمدبن ابی یعقوب (بی‌تا). تاریخ یعقوبی. بیروت: دار‌الصادر.
تاریخ اهل بیت علیهم السلام
دوره 4، شماره 7
اسفند 1403
صفحه 109-127

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 18 مرداد 1403
  • تاریخ بازنگری: 05 آبان 1403
  • تاریخ پذیرش: 07 خرداد 1404

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار